Medycyna Translacyjna

Historia szczepień - ta najnowsza...

Od wybuchu choroby nazwanej COVID-19 w Chinach (listopad 2019), a potem w Tajlandii, USA, Włoszech i Francji (styczeń 2020) wszyscy z zapartym tchem poszukiwali doniesień o szczegółach budowy koronawirusa SARS-CoV-2, aby stworzyć skuteczną szczepionkę. Dokładnie 12 stycznia 2020 r., Chiny udostępniły reszcie świata sekwencję genetyczną nowego koronawirusa. Ta informacja była kluczową dla rozpoczęcia wyścigu zbrojeń z patogenem. Wysoce zaraźliwy wirus błyskawicznie się rozprzestrzeniał i zagroził całej ludzkości.Kilka konsorcjów złożonych z ośrodków akademickich i koncernów farmaceutycznych rozpoczęło intensywne badania nad opracowaniem szczepionki przeciwko SARS-CoV-2. W czerwcu 2020 r. pojawiły się pierwsze doniesienia o powstaniu skutecznej szczepionki, a 8 grudnia 2020 r. wykonano w Wielkiej Brytanii pierwsze szczepienie (nie licząc szczepień na etapie badań klinicznych niezbędnych do procesu rejestracyjnego) szczepionką mRNA konsorcjum Pfizer/BioNTech. W takim tempie w XXI wieku powstała szczepionka na nową chorobę wirusową – w 13 miesięcy od pojawienia się nowego patogenu i w 11 miesięcy od poznania sekwencji genetycznej winowajcy. Było to możliwe dzięki nakładowi kilku miliardów dolarów (USA) oraz poświeceniu znacznej części czasu (od czerwca do grudnia) na testowanie skuteczności i bezpieczeństwa, do urzędowej rejestracji szczepionki i rozpoczęcia wielkoseryjnej produkcji. Szczepionka Pfizer/BioNTech wg badań Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN charakteryzowała się skutecznością 95% na wariant klasyczny wirusa. Tuż po niej zarejestrowano i wprowadzono do obrotu kolejną szczepionkę mRNA firmy Moderna (skuteczność 94%), szczepionki wektorowe konsorcjów/firm Oxford/AstraZeneca (82%), Johnson&Johnson (72%), Gamaleya (SputnikV, 91%) oraz o nieco niższej skuteczności szczepionki inaktywowane firm Sinopharm (79%) i SinoVac (50%) i jeszcze kilka innych. Na przełomie 2020 i 2021 roku rozpoczęto szczepienia populacyjne na wszystkich kontynentach.

Świat mógł odetchnąć. Mimo pojawiania się kolejnych wariantów wirusa, ludzie poczuli się bezpieczniej, ponieważ w krok za każdą poważniejszą mutacją koronawirusa pojawiały się ulepszone szczepionki. Do końca grudnia 2022 r. na świecie podano ponad 13 mld dawek szczepionki przeciwko infekcji SARS-CoV-2 (dla ok. 8 mld ludzi). Najwięcej dawek podano w Chinach i Indiach, ale liderem w liczbie dawek per capita był Gibraltar (406 dawek/100 mieszkańców), a w Unii Europejskiej – Portugalia (270 dawek/100 mieszkańców). W Polsce w 4 etapach szczepień podano łącznie 57,7 mln dawek, czyli zaledwie 145 dawek/100 mieszkańców. Całkiem niedawno ludzkość otrzymała nowe narzędzie do zwalczania malarii, jednej z najgroźniejszych chorób pierwotniaczych strefy subtropikalnej i tropikalnej.

W 2021 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała rekomendację powszechnego stosowania pierwszej szczepionki przeciw malarii Mosquirix i rozpoczęcia masowych szczepień dzieci. Dla przykładu, koszty leczenia malarii w Tanzanii pochłaniają blisko 5% PKB tego kraju (Produkt Krajowy Brutto określa wartości produkcji danego państwa w roku).